Vorige maand schreef
ik voor BKB een
blog over het gevaar van mensen die niet meer naar elkaar kunnen of willen
luisteren. In veel opzichten voelde het als mijn laatste blog voor BKB. Ik liet
me inspireren door de directeur van de American Enterprise Institute, de
conservatieve denktank die we tijdens de Amerikareis bezochten, en door het
zure stukje van columnist Rutger Bregman, die na die Amerikareis de aanval
opende op de BKB Academie. Ook citeerde ik FNV Jong-activiste Esther Crabbendam
en NRC-correspondent Stéphane Alonso, die ons respectievelijk tijdens één van
de sessies en de BKB-Brusselreis kwamen toespreken. En in mijn achterhoofd had
ik de Academie: de malle verzameling wereldverbeteraars vol ideeën over hoe
Nederland beter kan, maar soms ook betrapt kan worden op woede tegen of
minachting van degenen die de toekomst van deze wereld anders voor zich zien. Mijn
écht allerlaatste blog borduurt voort op dit stukje, gecombineerd met een
persoonlijke reflectie op de BKB Academie.
Anderhalf jaar geleden publiceerde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) het rapport “Verschil in Nederland”, een grondige beschouwing van de sociale staat van Nederland. De onderzoekers constateerden behoorlijke sociaal-economische verschillen, segmentatie langs etnische grenzen en enorme sociaal-culturele tegenstellingen (vaak veroorzaakt door onverenigbare wereldoriëntaties). Eigenlijk waarschuwt het rapport dat we in toenemende mate een situatie bereiken waarbij verschillende groepen Nederlanders – gesegmenteerd langs sociaal-culturele, politieke en etnische lijnen – niet langer met in elkaar in contact komen, laat staan met elkaar omgaan.
Nu zie ik, anders dan velen, slechts een kleine rol voor de overheid weggelegd als het gaat om het bestrijden van dit probleem. Ik word niet enthousiast van een overheid die diversiteitscriteria oplegt aan het bedrijfsleven, of een die omroepen – vrij naar GeenStijl - “allochtonenquota” voorschrijft met richtlijnen over de etnische diversiteit van gasten, panelleden of het publiek. Want quota zijn voor vissen.
Toch kunnen we niet achterover leunen en verwachten dat sociale cohesie vanzelf komt. Dat is niet zo. En wie bijvoorbeeld heeft gezien welke onderlinge – maar vooral ook diepgewortelde en irrationele - haat het debat over de kleur van Zwarte Piet in mensen naar boven haalt, weet dat er sprake is van enige urgentie.
De noodzaak om in contact te blijven met degenen die er anders uitzien, een ander opleidingsniveau hebben of er (fundamenteel) andere opvattingen op nahouden is echter niet voorbehouden aan de lagere sociaal-economische groepen. Henk en Ingrid uit het Haagse Duindorp profiteren net zoveel van een frisse conversatie als de grachtengordelbakfietsers rond de Amsterdamse Westerstraat.
Foto: New America Media
Bij gebrek aan een dienstplicht die ervoor zorgt dat al die verschillende soorten Nederlanders elkaar na de middelbare school tegenkomen in de krijgsmacht, hebben we andere fora nodig waarin we mensen die geen sociaal-cultureel spiegelbeeld van onszelf zijn kunnen tegenkomen. Voor mij was dat de BKB Academie.
Nee, ik ben het nog altijd met de meeste Academie-jaargenoten fundamenteel oneens over hoe Nederland beter kan worden. Ik kan me niet vinden in hun woede ten aanzien van conservatieve krachten in de samenleving. En soms vrees ik dat Nederland helemaal niet beter af is als ook maar een klein deel van hun ideeën werkelijkheid wordt. Maar wat minstens zo waardevol is als het curriculum, is het feit dat de Academie ons bij elkaar heeft gebracht: een politieagent en een hersenwetenschapper, een GroenLinkser en een VVD’er, een Nederlands-Marokkaanse moslima en een Nederlands-Eritrese christen, en ga zo maar door. Stuk voor stuk hebben we geleerd om iets beter naar elkaar te luisteren en in onze en elkaars activistische geesten ruimte gevonden voor pragmatisme en begrip. Ik meen zelfs op de terugweg van één van de sessies een paar pacifistische jaargenoten overtuigd te hebben van het belang van modernisering van ons kernwapenarsenaal. En andersom kan ik anarchisten iets beter tolereren dan een jaar geleden.
Het antwoord op de gevaren die het SCP anderhalf jaar geleden schetste, en in zekere zin ook op mijn eigen vrees dat we straks niet meer goed in staat zijn om naar elkaar luisteren, is dan ook simpel: het programma bestaat en je kunt je er hier voor aanmelden. En met een beetje geluk zijn er over een paar jaar wel vijf of tien lichtingen tegelijk. Niet omdat dit Amsterdamse campagnebureau niet al genoeg aan het hoofd heeft – maar omdat Nederland best een beetje meer BKB Academie kan gebruiken.