Naast de standaard blogs heeft BKB dit jaar ook een duoblog! Twee academici gaan met elkaar in dialoog, waarbij ze een bepaald standpunt of een maatschappelijke kwestie van verschillende perspectieven belichten. Deze maand is het thema: “Campagnes in de Praktijk”.
Het belang van fondswerving
Twee weken vóór de kennismaking van BKB Academie 17 ontmoette Amrit en Annelie elkaar in een klein theater in Den Haag, waar die avond een NRC evenement over de Amerikaanse verkiezingen plaatsvond.
In een anekdote had politiek journalist en voormalig VS-correspondent Tom-Jan Meeus het over zijn deelname aan de cursus ‘How to become a politician?’. Hij vertelde dat deze snelcursus in politiek succes uit twee delen bestond: ‘How to deal with the media?’, en (nog belangrijker) ‘How to fundraise money?’. De boodschap: als je dát onder die knie hebt, dan kom je er wel.
Dit zette beide BKB’ers aan het denken: Waarom is fondsenwerving eigenlijk zo belangrijk? Waarom was het gemiddelde donatiebedrag van $27 aan Bernie Sanders zo opmerkelijk? En wat is eigenlijk het verschil tussen de financiering van politieke campagnes in Nederland en de VS?
Om verschillende kanten van het debat verder te ontdekken, besloten ze een duoblog te schrijven over de stelling: “Politieke partijen moeten worden gefinancierd door de staat.”
Amrit Baboeram - ‘Politieke partijen moeten juist gefinancierd worden door de staat.’
Vergeleken met de exorbitante bedragen die in de Amerikaanse campagnes worden gestoken, zijn de kosten die wij in Nederland aan politieke partijen uitgeven klein bier. Als we uit gaan van de 16 miljoen mensen waar ooit zo mooi over gezongen is, betalen we per persoon jaarlijks ongeveer één euro om onze politieke partijen van de broodnodige subsidie te voorzien (kosten in 2016; 16,5 miljoen euro). We spreken dan niet eens om over alle politieke partijen; immers de betaler bepaalt, en er zijn daarmee een hoop voorwaarden aan de overheidssteun verbonden. De Nederlandse overheid creëert via dit mechanisme een hoge mate van transparantie in de partijfinancieringen, ongekend in een land als de Verenigde Staten.
Partijen zijn verplicht om jaarlijks een financieel verslag aan te leveren met een overzicht van de ontvangen subsidies, giften en overige inkomsten en schulden. Men kan een partij niet heimelijk geld lenen, en ook aan anonieme donaties zit een plafond. Er is een keurig openbaar register waarin alle giften van boven de 4.500 euro, met naam, woonplaats en rugnummer geregistreerd worden. Om een rijkstoelage te ontvangen stelt de overheid tevens bepaalde eisen aan de regering. Zo moet een partij méér dan 1000 leden hebben. De PVV ontvangt dus helemaal niets en is compleet afhankelijk van (Amerikaanse) donoren.
Is dit wenselijk? Wat zou er gebeuren als de Nederlandse politiek geheel afhankelijk werd van fondsenwerving zoals in de VS?
Ik denk dat dit leidt tot een verschuiving van de prioriteiten binnen partijen, ze zullen een substantieel deel van hun tijd niet besteden aan het maken van beleid, maar aan fondsenwerving. Het opgehaalde geld zal grotendeels in de campagne gestopt worden waardoor we te maken krijgen met Amerikaanse taferelen waarin het meer om de vorm dan de inhoud lijkt te gaan. Neem de beruchte Koch broeders (kijktip!) die met hun gigantische donaties de Amerikaanse politiek systematisch weten te manipuleren.
Het idee dat Nederlandse partijen op zoek moeten naar geld maakt hen kwetsbaar voor clubs die invloed willen kopen. Dit terwijl de situatie nu al verre van ideaal is. Ik pleit daarom ook voor een verhoging van de overheidssteun in plaats van eliminatie. Door gebrek aan parlementair ondersteunend personeel komt het meermaals voor dat een lobbytekst één op één in een wetsvoorstel terug te vinden is. Dit gebeurde de afgelopen jaren meerdere keren met de financiële sector. Ik vrees dat dit soort praktijken gemeengoed worden wanneer neutrale partij-inkomsten slinken en men met hetzelfde aantal medewerkers niet enkel onderzoek moet doen, maar ook nog naar donateurs op zoek moet.
In mijn ogen is de Nederlandse belastingbetaler de grootste verliezer. Wanneer we besluiten die ene euro niet meer aan onze politieke partijen te geven, zal het leiden tot een politiek bestel waarin partijen invloed kunnen kopen en marketing prevaleert: pennywise pound foolish.
Annelie Boeren - ‘Politieke partijen moeten niet worden gefinancierd door de staat.’
Het kan en mag niet zo zijn dat het de verantwoordelijkheid is van de staat om politieke campagnes te financieren. Ik ga uitleggen waarom dit geen goed idee is voor (1) het gewone volk (zoals jij en ik), (2) (opkomende) politieke partijen en (3) het politieke systeem (de democratie).
Jij en ik
Het doel van de staat is om de mensen of ‘het land’ te dienen, in plaats van bepaalde elite groepen in de vorm van een politieke partij. Het geld dat de staat door belasting te heffen ontvangt hoort op basis van wederkerigheid bij de mensen terug te komen en bij te dragen aan het algemeen belang. Als de staat politieke partijen gaat financieren, wordt er geld weggehaald bij scholen, ziekenhuizen en andere instituties waar elke Nederlander gebruik van kan maken, om in plaats daarvan het geld in gepolitiseerde reclames te steken.
Partijen
Daarnaast zou de verdeling van fondsen onder de politieke partijen tot ongelijke kansen leiden binnen de politiek. Want zelfs al zou de staat de verantwoordelijkheid moeten nemen campagnes te financieren, hoe wordt het geld dan verdeeld? En wie bepaalt dat precies? Het meest waarschijnlijk is dat grotere partijen een groter budget toegeschreven krijgen en kleinere partijen het dus met een veel kleiner bedrag moeten doen. Nieuwe partijen die buiten het bestaande systeem vallen vormen ook een probleem: kunnen nieuwe politieke partijen zich online aanmelden om een basisbeurs campagnevoeren aan te vragen?
De democratie
Als de overheid politieke campagnes financiert, wordt de belastingbetaler gedwongen om politieke partijen en kandidaten waarmee zij geen standpunten delen (indirect) financieel te ondersteunen. Het zou, ten behoeve van de democratie, mogelijk moeten zijn dat mensen niet alleen zelf kunnen kiezen aan welke partij ze hun stem geven, maar ook welke partij of kandidaat ze financieel zouden willen steunen. Donaties, hoe groot of klein dan ook, stimuleren daarmee participatie in het politieke spel.